Een heel bijzonder Psalter.(*)
Eén van de schatten uit de bibliotheek in Parijs, wordt op dit moment tentoongesteld in het BnF-museum. Over dit museum schreef ik al in het bericht: Een nieuw, heropend museum in Parijs. Het juweel waar het hier over gaat is een Psalter afkomstig uit de Arsenal-bibliotheek en is nauw verbonden met Blanche van Castilië, koningin van Frankrijk en haar zoon Saint-Louis die haar later als koning opvolgde.
Blanche van Castilië was de moeder van Saint-Louis en zij was de echtgenote van koning Lodewijk VIII die al vroeg stierf en daarna was zij nog een lange tijd regentes. Saint-Louis haar zoon die haar opvolgde, of ook wel Lodewijk de Heilige, was koning in Frankrijk van 1226 tot zijn dood in 1270. Het Psalter waar hun beider namen aan zijn verbonden is echt een topstuk. Het is gemaakt in de 13e eeuw en ongeschonden bewaard gebleven. Volgens kenners behoort dit boek tot de mooiste overgeleverde boeken uit de Middeleeuwen.
Wat mij zelf opviel was dat niet alleen de kleuren goed zijn bewaard gebleven maar vooral ook de gouden achtergronden. Schitterend gepolijste vlakken die recent lijken te zijn aangebracht. Verder hebben de voorstellingen brede marges die ze nog mooier maken.
Een manuscript als relikwie
Volgens de legende leerde koning Saint-Louis als jongetje lezen uit dit psalmboek, dus een heilig boek dat door een heilige is gebruikt. Na zijn dood kwam het werk terecht in de schatkamer van de Sainte-Chapelle en werd al snel beschouwd als relikwie van een heilige want de koning was in 1297 door paus Bonifatius VIII heilig verklaard.
Het psalter werd ook gebruikt tijdens processies door de stad. Het werd dan in een lap stof gewikkeld van blauw satijn met daarop geborduurde Franse lelies gemaakt van gouddraad. Deze omhulsels werden: “chemises” genoemd.
Men had deze chemise speciaal laten ontwerpen voor dit doel. Dergelijke ‘chemises’ zijn in de loop van de tijd vergaan of kwijtgeraakt, echter deze wordt nog steeds in de bibliotheek bewaard. De chemise kan naast los ook vast zijn gemaakt aan de boekband. Afbeeldingen uit de late Middeleeuwen en vroege Renaissance laten zien dat dergelijke banden met een tweede bekleding wel een luxe waren maar toch ook weer niet zeldzaam. Nu zijn ze dat wel.
(*)
Een psalter is een boek, los van de Bijbel die de tekst van het boek der Psalmen bevat. In de 13e eeuw werden ze vaak ook door leken gebruikt bij de gebeden, de getijden gedurende de dagen. De liturgie van de uren vormt een dagelijks christelijk gebed, verdeeld over verschillende momenten gedurende een dag. De getijden-liturgie heeft in de loop der eeuwen vele vormen aangenomen in kloosters maar later ook voor de leken daarbuiten. Doel en principe bleven hetzelfde: de hele dag bidden om” in vreugd te blijven, te danken en de wil van God te doen”.
